Układ przewodzący serca (układ bodźcotwórczy serca)
Komórki mięśnia sercowego (kardiomiocyty) charakteryzują się automatyzmem. Jest to zdolność do samoistnego rozprzestrzeniania się fali pobudzenia w mięśniówce serca. Rytm serca, czyli ilość jego uderzeń na minutę, określany jest aktywnością węzła zatokowo-przedsionkowego (SA, nodus sinuatrialis).
Dawniej węzeł zatokowo-przedsionkowy nosił nazwę węzła Keith-Flacka. Węzeł zatokowo-przedsionkowy usytuowany jest w miejscu ujścia żyły głównej górnej do prawego przedsionka serca.
Czynność węzła zatokowo-przedsionkowego regulowana jest przez autonomiczny układ nerwowy (niezależny od woli człowieka). Układ współczulny składa się z dwóch komponentów - współczulnego i przywspółczulnego. Aktywacja układu współczulnego objawia się przyspieszeniem akcji serca.
Dzieje się to dzięki aminom katecholowym, takim jak adrenalina i noradrenalina, działającym na receptory beta-adrenergiczne. Pobudzenie układu przywspółczulnego objawia się zwolnieniem akcji serca.
Dzieje się to poprzez działanie hamujące na węzeł zatokowo-przedsionkowy. Fala pobudzenia, która powstaje w tym węźle, nie jest rejestrowana w EKG do chwili wyjścia poza jego obręb.
Bodziec elektryczny, opuszczając węzeł zatokowo-przedsionkowy (SA), szerzy się równocześnie w drogach przewodzenia w obszarze przedsionków i w komórkach mięśniowych (są to drogi fizjologiczne, anatomicznie nie są różnicowane).
W sercu człowieka istnieją trzy zasadnicze drogi, którymi bodziec dostaje się do pogranicza przedsionków i komór, gdzie umiejscowiony jest węzeł przedsionkowo-komorowy (AV, nodus atrioventricularis). Są to drogi: przednia, środkowa i tylna.
Węzeł przedsionkowo-komorowy (AV) umiejscowiony jest na dnie przedsionka prawego - między nim a komorą prawą. W węźle tym impulsy elektryczne są zwalniane – kontrola odgórnie narzuconego rytmu przez węzeł SA, następnie docierają one do pęczka przedsionkowo-komorowego (utworzony jest on przez pień oraz prawą i lewą odnogę).
Przejście włókien pęczka przedsionkowo-komorowego we właściwą mięśniówkę serca odbywa się u podstawy mięśni brodawkowatych. Rozgałęzienia końcowe, w postaci tak zwanych włókien Purkiniego, przez beleczki mięśniowe wstępują wstecznie ku górze, zarówno w prawej, jak i lewej komorze.
Komórki mięśniowe mięśnia sercowego (kardiomiocyty) mają ujemny potencjał spoczynkowy. Pobudzenie jednej komórki powoduje przejście ładunku elektrycznego na drugą komórkę za pomocą struktur łączących.
Jeśli do takiej ujemnie naładowanej komórki dociera z innej impuls elektryczny, błona komórki ulega depolaryzacji, co powoduje powstanie potencjału czynnościowego. Potencjał ten powoduje sprzężenie elektromechaniczne, na które składają się kolejno: wzrost stężenia jonów wapnia wewnątrz komórki, aktywacja jej białek kurczliwych, skurcz kardiomiocyta, wypływ jonów wapnia z komórki i rozkurcz komórki mięśniowej.
Prawidłowy rytm serca uzyskiwany jest z pobudzenia węzła zatokowo-przedsionkowego. Rytm taki wynosi od 60 do 100 uderzeń na minutę i zwany jest zatokowym. W wyniku uszkodzenia węzła SA rolę rozrusznika przejmuje węzeł przedsionkowo-komorowy.
Rytm uzyskany z jego pobudzenia wynosi od 40 do nawet 100 skurczów na minutę. Rytm uzyskany dzięki pracy samych kardiomiocytów wynosi od 30 do 40 skurczów na minutę.
Zobacz także:
Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.