Choroby osierdzia – przyczyny i objawy zapalenia osierdzia
Choroby osierdzia wywołują wiele objawów, zarówno niespecyficznych, jak i dość charakterystycznych. Ponieważ zaniedbane schorzenie może stanowić zagrożenie dla zdrowia i życia, nie wolno go lekceważyć. Jakie są symptomy i przyczyny chorób osierdzia? Które diagnozuje się najczęściej?
1. Jakie są choroby osierdzia?
Choroby osierdzia najczęściej przybierać postać ostrego zapalenia osierdzia, wysięku do worka osierdziowego, tamponady serca i zaciskającego zapalenia osierdzia. Bywa, że u niektórych pacjentów rozwija się przewlekłe lub nawracające zapalenie osierdzia. Zdarzają się także nieprawidłowości strukturalne, takie jak wrodzony brak osierdzia i torbiele osierdzia.
Osierdzie (pericardium) to cienka powłoka oddzielająca serce od pozostałych struktur śródpiersia. Stanowi jego strukturalną podporę, zapewnia mechaniczną ochronę i nawilżenie, zmniejsza tarcie pomiędzy narządem a otaczającymi go strukturami. Wywiera wpływ hemodynamiczny na serce (na przedsionki i komory serca). Co interesujące osierdzie nie jest strukturą niezbędną. O ile prawidłowa czynność serca może być zachowana pomimo jego braku, o tyle proces chorobowy w jego obrębie może być trudny do leczenia, a niekiedy stanowić nawet zagrożenie życia.
2. Przyczyny chorób osierdzia
Choroby osierdzia mają różne przyczyny. Dowiedziono ich związek z: patogenami takimi jak wirusy i bakterie, chorobami ogólnoustrojowymi, w tym chorobami autoimmunologicznymi i tkanki łącznej oraz chorobą nowotworową (najczęściej w przebiegu przerzutów nowotworowych do osierdzia), chorobami narządów i układów, na przykład niewydolnością nerek, przebytym zabiegiem kardiochirurgicznym, przebytym zawałem mięśnia sercowego, urazami, rozwarstwieniem aorty, napromienianiem, * stosowaniem leków.
W wielu przypadkach etiologia chorób osierdzia jest trudna do określenia lub pozostaje nieustalona. To postać idiopatyczna.
3. Najczęstsza choroba osierdzia – zapalenie osierdzia
Jedną z najczęściej diagnozowanych chorób osierdzia jest zapalenie osierdzia. Może być ono: ostre, przetrwałe (trwa dłużej niż 4-6 tygodni, ale krócej niż 3 miesiące), przewlekłe (trwa dłużej niż 3 miesiące), nawracające (obserwuje się nawroty objawów po okresach remisji trwających dłużej niż 4-6 tygodni), * zaciskające (ZZO). To następstwo i końcowy etap przewlekłego procesu zapalnego toczącego się w osierdziu, który prowadzi do postępującej utraty elastyczności worka osierdziowego. W zależności od czynnika etiologicznego wyróżnia się zapalenia osierdzia wirusowe (występuje najczęściej), bakteryjne czy gruźlicze, ale i inne, ponieważ schorzenie może się rozwinąć pod wpływem działania wielu różnych czynników.
Zapalenie osierdzia – objawy
Istota zapalenia osierdzia jest stan zapalny blaszek osierdzia. Często towarzyszy mu nadmierne wytwarzanie płynu osierdziowego. Gdy dojdzie do nagromadzenia się go w dużej ilości, może pojawić się tamponada osierdzia. Polega ona na wypełnieniu się jamy osierdzia wysiękiem lub krwią, co utrudnia lub uniemożliwia napełnianie jam serca w czasie rozkurczu.
W przebiegu zapalenia osierdzia może pojawiać się:
- ból w klatce piersiowej, zlokalizowany za mostkiem lub lewostronnie od mostka, który nasila się w pozycji leżącej, a zmniejsza w pochyleniu w pozycji siedzącej. Często promieniuje do pleców, okolicy łopatki, szyi, lewego barku lub ramion,
- suchy kaszel,
- duszność,
- bóle mięśni i stawów,
- stan podgorączkowy lub gorączka.
W przypadku przewlekłego zapalenia osierdzia obserwuje się takie objawy jak utrata masy ciała, kołatanie serca i ból w klatce piersiowej. W diagnostyce zapalenia osierdzia wykorzystuje sie badania laboratoryjne. Ocenia się zarówno parametry stanu zapalnego (OB oraz CRP i leukocytozę), jak i zajęcie mięśnia sercowego (troponiny sercowe).
Pomocne jest także badanie elektrokardiograficzne (obrazuje charakterystyczne zmiany), badanie echokardiograficzne (ilustruje płyn w osierdziu), RTG klatki piersiowej czy TK klatki piersiowej. W zależności od wskazań stosuje się także inwazyjne metody diagnostyczne, takie jak biopsja osierdzia i perikardiocenteza, czyli nakłucie jamy osierdzia w celu pobrania płynu osierdziowego. Zapalenie osierdzia może mieć różną postać: od łagodnej, leczonej w warunkach domowych w przypadku niskiego ryzyka powikłań do ciężkiej, która wymaga hospitalizacji i interwencji kardiochirurgicznej. Choroby nigdy nie wolno lekceważyć, ponieważ może prowadzić do potencjalnie śmiertelnych powikłań.
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.