Choroba Menkesa – przyczyny, objawy, leczenie oraz rokowanie

Choroba Menkesa, inaczej choroba kręconych włosów, jest schorzeniem neurorozwojowym o podłożu genetycznym. Jej istotą jest zaburzenie metabolizmu miedzi. Niedobór pierwiastka wiąże się z wieloma zaburzeniami, głównie ze strony układu nerwowego, ale również naczyń krwionośnych, kości i skóry. Na czym polega leczenie? Jakie objawy u dziecka powinny niepokoić?

1. Co to jest choroba Menkesa

Choroba Menkesa to genetycznie uwarunkowana choroba neurodegeneracyjna, istotą której jest brak możliwości metabolizowania miedzi obecnej w spożywanych produktach. Towarzyszy jej niedobór wielu enzymów wiążących miedź (np. oksydazy cytochromu c, tyrozynazy, oksydazy lizylowej czy dysmutazy nadtlenkowej.

Inne nazwy choroby to choroba kręconych włosów, zespół Menkesa (ang. Menkes disease, Menkes syndrome, kinky hair disease, steely hair syndrome). Schorzenie po raz pierwszy opisał Menkes i współpracownicy, co miało miejsce w 1962 roku.

Zobacz film: "Jak pozbyć się uczucia ciężkich nóg?"

Ponieważ zespół Menkesa jest chorobą sprzężoną z płcią (z chromosomem X), częściej dotyczy chłopców. Dziewczynki są nosicielkami zmutowanego genu i choroby, którą przekazują potomstwu. Przyczyną zaburzenia jest mutacja w genie ATP7A w locus Xq12-q13 (kodującym transportującą miedź ATPazę typ-P).

2. Objawy choroby Menkesa

Czym się objawia i jak przebiega choroba? Problemem jest niezachodzący u osób chorych proces wchłaniania miedzi (powinien odbywać się w jelitach). To dlatego dochodzi do obniżenia stężenia miedzi lub gromadzenia się jej w ścianie jelita i cewkach nerek.

Miedź to bardzo ważny mikroelement niezbędny do prawidłowego rozwoju i funkcjonowania organizmu. Towarzyszący chorobie niedobór powoduje zmiany strukturalne w mózgu, wątrobie, naczyniach krwionośnych oraz tkance kostnej.

Jakie są objawy choroby? Charakterystyczne dla zespołu Menkesa są:

• wczesne zaburzenia wzrostu,
• opóźniony rozwój psychoruchowy, opóźnienie umysłowe,
• problemy w poruszaniu się,
• zaburzenia fiksacji wzroku i wodzenia, opadanie powiek, zez,
• narastanie napięcia mięśniowego kończyn, drżenia mięśniowe, osłabienie siły mięśniowej, ruchy mimowolne i inne zaburzenia w układzie nerwowym,
• problem z utrzymywaniem właściwej temperatury ciała (hipotermia),
• nietypowe włosy, które są pozwijane, albo sztywne i bardzo łamliwe, albo bardzo wiotkie. Mają charakterystyczny kolor: biały lub srebrny (nie tylko włosy na głowie, ale również brwi i rzęsy),
• łamliwość kości, osteoporoza,
• uchyłki na pęcherzu moczowym, ból przy oddawaniu moczu, nawracające zapalenie dróg moczowych,
• padaczka.

3. Przebieg i postaci choroby Menkesa

Choroba manifestuje się u niemowląt, zwykle w pierwszym kwartale życia (zwykle w 2-3 miesiącu). Obserwuje się wówczas zahamowanie rozwoju oraz utratę części zdobytych umiejętności, także obniżenie napięcia mięśniowego i siły mięśniowej, zaburzenia widzenia oraz drgawki.

U dzieci pojawiają się również trudności w karmieniu. Obserwuje się takie objawy jak hipoglikemia, żółtaczka, przepuklina pępkowa, opóźnione wyrzynanie zębów czy zaburzenia tkanki łącznej. Wcześniej dzieci rozwijają się prawidłowo.

W zależności od objawów klinicznych i przebiegu schorzenia wyróżnia się trzy warianty choroby Menkesa. To:

• postać klasyczna (zauważalny jest regres),
• postać łagodna (chorzy mogą chodzić samodzielnie i mówić, rozwój psychoruchowy jest opóźniony),
• occipital horn syndrome, tzw. zespół rogu potylicznego. Typowe dla niego są zmiany kości długich i obojczyków. Objawy neurologiczne mają stosunkowo niewielkie nasilenie.

4. Choroba Menkesa - długość życia, leczenie i rokowanie

Pojawienie się niepokojących objawów wskazujących na chorobę Menkesa powinno skłonić do wizyty u lekarza oraz wykonania różnych badań. Przede wszystkim należy ustalić poziom dwóch biochemicznych markerów, to jest miedzi i ceruloplazminy w surowicy oraz wykonać badanie rezonansu magnetycznego (RM).

U chorych występuje niski poziom miedzi i ceruloplazminy w surowicy krwi, zaś RM wskazuje na zmiany w mózgu: zanik mózgu i móżdżku, ogniska niedokrwienne, zaburzenia mielinizacji oraz zmiany w jądrach podstawy i wzgórzu.

Ponieważ choroba Menkesa jest związana z zaburzeniem genetycznym, nie ma możliwości leczenia przyczynowego. Stosowana terapia ma charakter wyłącznie objawowy.

Zaleca się podawanie dzieciom preparatów uzupełniających niedobór miedzi, niestety suplementacja tego pierwiastka nie spowoduje cofnięcia objawów. Pozwala jedynie na poprawę w zakresie rozwoju psychoruchowego i spowolnienie procesów neurodegeneracyjnych. Rokowania nie są dobre. Większość pacjentów umiera między 7. miesiącem a 4. rokiem życia.

Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.