Zespół Swyera – przyczyny, objawy i leczenie
Zespół Swyera to inaczej czysta dysgenezja gonad o kariotypie 46XX lub 46XY. Zaburzenie charakteryzuje się nieprawidłowym rozwojem gonad. Osoby chore mają żeńskie wewnętrzne i zewnętrzne narządy płciowe, lecz ich gonady są niewykształcone. Zespół zalicza się go do zaburzeń rozwoju płci. Jakie są jego przyczyny? Co warto wiedzieć?
1. Co to jest zespół Swyera?
Zespół Swyera (ang. Swyer syndrome, gonadal dysgenesis, XY female type, GDXY), czyli zespół czystej dysgenezji gonad jest wrodzonym zaburzeniem różnicowania płci, charakteryzującym się męskim kariotypem (46, XY) i żeńskim fenotypem.
To rzadkie zaburzenie wrodzone charakteryzuje się nieprawidłowym rozwojem gonad. To wyspecjalizowane narządy, które odpowiadają za wytwarzanie gamet, czyli komórek rozrodczych: komórek jajowych oraz plemników. Gonady żeńskie to jajniki, zaś męskie – jądra. Nazwa zaburzenia, które zalicza się do zaburzeń rozwoju płci, pochodzi od jego odkrywcy, brytyjskiego endokrynologa G. I. M. Swyera, który opisał pierwszy przypadek zespołu w 1955 roku.
2. Przyczyny zespołu Swyera
Zespół Swyera jest konsekwencją mutacji z utratą funkcji w genie SRY na krótkim ramieniu chromosomu Y. Zdarza się, że uszkodzenie dotyczy chromosomu X. Do rozwoju zespołu Swyera mogą prowadzić także czynniki pozagenetyczne. Choć genetyczne podłoże zaburzenia zostało odkryte na początku lat 90, w przypadku większości chorych przyczyna pojawienia się zaburzenia pozostaje nieznana. Znaczna większość przypadków zespołu Swyera nie jest dziedziczona od rodziców. Oznacza to, że członkowie rodzin osób dotkniętych zaburzeniem nie chorowali na Swyer syndrome. Taki rodzaj mutacji, która powstała dopiero podczas zapłodnienia (połączenia plemnika i komórki jajowej) lub we wczesnym etapie rozwoju embrionalnego, nazywa się mutacją de novo.
3. Objawy zespołu Swyera
Każdy człowiek posiada 46 chromosomów. Dwa z nich (X i Y) określane są jako chromosomy płci. Ma to związek z tym, że determinują one, czy osoba rozwinie męskie czy żeńskie cechy płciowe. Kobiety zwykle posiadają dwa chromosomy X, stąd ich kariotyp określany jest jako 46, XX. Dla płci męskiej typowy jest kariotyp 46, XY.
Wskutek mutacji genetycznej, do której dochodzi podczas życia płodowego, dziewczęta z zespołem Swyera posiadają zestaw chromosomów płciowych XY (czyli typowy dla chłopców), zamiast zestawu XX (typowego dla dziewcząt). Płód, komórki którego nie produkują aktywnego białka Y, nie rozwinie jąder. Pomimo męskiego kariotypu (46 XY) dochodzi do rozwoju macicy i jajowodów.
Pomimo zestawu chromosomów płciowych XY, osoby z zespołem Swyera prezentują wygląd zewnętrzny typowy dla kobiet. Oznacza to, że posiadają żeńskie wewnętrzne narządy płciowe (macicę, jajowody, pochwę), a ich wzrost jest prawidłowy lub wysoki. Jednocześnie nie wykształcają się trzeciorzędowe cechy płciowe (to infantylizm płciowy). Występuje również pierwotny brak miesiączki.
Czysta dysgenezja oznacza całkowity brak gonad. Są one zastąpione przez łącznotkankowe podścielisko. Ponieważ nie zawierają pęcherzyków jajnikowych, gonady nie jest aktywne hormonalnie. Ponieważ kobiety z zespołem Swyera nie posiadają czynnych hormonalnie jajników, zapoczątkowania procesu miesiączkowania nie jest możliwe.
4. Diagnostyka i leczenie
Najczęstszym objawem, który skłania do zgłoszenia się do lekarza jest przedłużający się brak pierwszej miesiączki lub nieobecność rozwoju trzeciorzędowych cech płciowych, które fizjologicznie pojawiają się pod wpływem działania hormonów płciowych w okresie dojrzewania.
Rozpoznanie zespołu Swyera stawia się w oparciu o:
- objawy kliniczne,
- badania endokrynologiczne,
- testy genetyczne,
- analizę cytogenetyczną,
- chirurgiczną operację zwiadowczą z biopsją i usunięciem szczątkowych gonad (należy je usunąć ze względu na ryzyko zezłośliwienia). Zespół Swyera leczony jest za pomocą substytucyjnej terapii hormonalnej, która wywołuje miesiączkę oraz stymuluje dojrzewanie płciowe, czyli rozwój trzeciorzędowych cech płciowych. Szansą na ciążę jest skorzystanie z technik wspomaganego rozrodu. Terapia wymaga skoordynowanej współpracy wielu specjalistów: endokrynologa, ginekologa, psychiatry czy genetyka.
5. Zespół Swyera-Jamesa-Macleoda
Zespół Swyera z dysgenezją gonad bywa mylony z zespołem Swyera-Jamesa-Macleoda. Choroba swą nazwą nawiązuje do osób, które ją opisały. W 1953 roku dokonał tego George C. W. James i Paul Robert Swyer, a w 1954 roku, niezależnie od nich, angielski pulmonolog William Mathieson Macleod. Zespół Swyera-Jamesa (ang. Swyer-James syndrome, Swyer-James-Macleod's syndrome) to rzadka idiopatyczna choroba płuc, będąca powikłaniem obliteracyjnego zapalenia oskrzelików. Polega na tym, że zajęte płuco lub jego część nieprawidłowo się rozwija.
Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.